انتقال سهام در شرکت های تعاونی:

• انتقال اختیاری سهام

سهام شرکت تعاونی ممکن است به عضو همان شرکت تعاونی یا به غیر ، انتقال داده شود .
الف) انتقال اختیاری سهام به عضو :
انتقال سهام به عضو همان شرکت تعاونی مجاز است. عضو شرکت تعاونی می تواند سهم یا سهام خود را به عضو دیگر همان شرکت تعاونی منتقل کند. قانون بخش تعاونی در این خصوص بیان صریحی ندارد و این امر از بند ۴ ماده ۳۷ این قانون که تصمیم گیری درباره انتقال سهام اعضا به یکدیگر را به هیئت مدیره شرکت تعاونی واگذار کرده است ، مستفاد می شود. در نمونه اساسنامه ، شرکت تعاونی نیز آمده است : انتقال سهام شرکت تعاونی به اعضا یا متقاضیان جدید عضویت که واجد شرایط باشند ، با موافقت هیئت مدیره مجاز است. لازم به یادآوری است ، مراتب نقل و انتقال و مشخصات منتقل الیه باید در دفتر سهام شرکت تعاونی ثبت و به امضای ناقل و منتقل الیه یا وکیل یا نماینده قانونی آن ها برسد. در صورتی که تمام مبلغ سهم پرداخت نشده باشد ، تادیه آن به ترتیب مقرر و در ظرف مدتی که در اساسنامه تعیین شده است ، بر عهده منتقل الیه خواهد بود. از آن جا که از لحاظ تعداد سهام و میزان سرمایه اعضا ، شرکت های تعاونی بر دو قسم اند : شرکت هایی که تعداد سهام اعضا در آن ها برابر است و شرکت هایی که تعداد سهام اعضای آن ها برابر نیست ؛ و در قسم اخیر نیز به موجب آیین نامه مربوط ، حداکثر تعداد سهام و میزان سرمایه ای که هر عضو می تواند داشته باشد نباید از ۱۵ درصد کل سرمایه شرکت تجاوز کند ؛ هیئت مدیره باید توجه داشته باشد که در انتقال سهام عضو به عضو ، افزایش سهام ناشی از این انتقال ، میزان سهام عضو را حسب مورد از تساوی یا از نصاب ۱۵ درصد مذکور خارج نکند.
ب) انتقال اختیاری به غیر عضو :
انتقال اختیاری سهام شرکت تعاونی به غیر عضو مجاز نیست. این امر از مفهوم مخالف مفاد بند ۴ ماده ۳۷ قانون بخش تعاونی ، که فقط انتقال سهام اعضا به یکدیگر را تجویز می کند ، حاصل می شود. علاوه بر این باید گفت : از آن جا که فقط عضو می تواند از منافع و حقوق متعلقه به سهم شرکت تعاونی منتفع شود و منافع و حقوق مذکور به سهمی که دارنده آن غیر عضو باشد تعلق نگرفته است و قابل حمل بر آن نیست ؛ لذا اصولاَ انتقال اختیاری سهام شرکت تعاونی به غیر عضو ، ” سالبه به انتفای محمول ” است.

• انتقال قهری سهام

الف) انتقال قهری به عضو شرکت تعاونی :
اگر عضو شرکت تعاونی فوت کند ، سهم یا سهامی که وی در شرکت تعاونی دارد – مانند سایر اموال و حقوق مالی وی – قهراَ به وراث یا وارث او منتقل می شود و اگر وارث وی عضو همان شرکت تعاونی باشد ، در این حال انتقال قهری سهم شرکت تعاونی به عضو تحقق پیدا می کند و عضو مذکور علاوه بر سهم یا سهام خود در شرکت ، صاحب سهم یا سهام عضو متوفی نیز می شود. ممکن است در اثر انتقال سهم یا سهام متوفی ، مقدار سهام عضو وارث در اثر افزایش ، از تساوی مقرر در شرکت هایی که تعداد سهام اعضا برابر است ، خارج شود یا از نصاب مقرر ( حداکثر ۱۵ درصد کل سهام ) که در آیین نامه مربوط تعیین شده است ، تجاوز کند.
در مورد انتقال اختیاری سهام ، عدم موافقت هیئت مدیره با انتقال سهام ، از حدوث این وضع جلوگیری می کند. در مورد اخیر ، چون انتقال قهری است و نمی توان از آن ممانعت کرد ، پس لاجرم لازم است که شرکت تعاونی مابه التفاوت افزایشی را که از طریق این انتقال برای مقدار سهام عضو وارث به وجود می آید به او بپردازد تا بدین ترتیب از برهم خوردن تساوی تعداد سهام یا تجاوز از حداکثر مقرر مذکور جلوگیری شود.
ب) انتقال قهری به غیر عضو :
انتقال قهری به غیر عضو وقتی پیش می آید که عضو شرکت تعاونی فوت کند و هیچ کدام یا بعضی از ورثه وی که سهام به آن ها منتقل می شود ، عضو همان شرکت تعاونی نباشند. ماده ۱۴ قانون بخش تعاونی در این خصوص چنین مقرر می دارد : ” در صورت فوت عضو ، ورثه وی که واجد شرایط و ملتزم به رعایت و مقررات تعاونی باشند ، عضو تعاونی شناخته شده و در صورت تعدد بایستی مابه التفاوت افزایش سهم ناشی از تعدد خود را به تعاونی بپردازند ، اما اگر کتباَ اعلام نمایند که مایل به ادامه عضویت در تعاونی نیستند و یا هیچ کدام واجد شرایط نباشند ، عضویت لغو می گردد”. تبصره ماده مذکور اضافه می کند : ” اگر تعداد ورثه بیش از ظرفیت تعاونی باشد ، یک یا چند نفر به تعداد مورد نیاز با توافق سایر وراث، عضو تعاونی شناخته می شوند “. برای تکمیل مطلب لازم است به مااده ۱۵ قانون بخش تعاونی نیز اشاره شود که به موجب آن در صورت لغو عضویت به سبب فوت ، سهم و کلیه حقوق و مطالبات عضو متوفی به قیمت روز ، تقویم و به دیون تعاونی تبدیل می شود که پس از کسر دیون وی به تعاونی ،  به وراث یا ورثه او پرداخت می گردد.
ممکن است سهام عضو شرکت ، در اثر اجرای حکم دادگاه که علیه او صادر شده است ، بابت بدهی وی در اختیار طلبکار قرار گیرد. روشن است که طلبکار مذکور نمی تواند عضو شرکت تعاونی محسوب شود و فقط می تواند بهای سهام بدهکار را – طبق مقررات راجع به بازپرداخت قیمت سهام – از شرکت تعاونی دریافت کند.

• سود سهام

سهام شرکت تعاونی از سود آن منتفع می شوند. به موجب ماده ۲۵ قانون بخش تعاونی از سود خالص شرکت های تعاونی در هر سال مالی پس از برداشت مبالغی که برای ذخیره قانونی ( حداقل ۵ درصد ) و اندوخته قانونی ( حداکثر ۵ درصد ) و حق تعاون و آموزش ( چهار درصد ) و پاداش برای اغضا ، کارکنان ، مدیران و بازرسان اختصاص یافته است ، باقیمانده آن به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط ضمن عقد پذیرفته می شود ، تقسیم می گردد.
همان طور که در مقالات پیشین گفته شد ، نمونه اساسنامه شرکت تعاونی متذکر می شود که باقیمانده سود خالص سالانه شرکت تعاونی را می توان بین اعضاء ، در تعاونی های تولیدی به نسبت سهام و در تعاونی های توزیعی ۵۰ درصد به نسبت سهام و مابقی به نسبت معاملات اعضا با تعاونی ، تقسیم کرد.
اضافه می شود که تقسیم باقیمانده سود خالص تا جبران زیان انباشته شرکت ممکن است. سود خالص یا درآمد ویژه شرکت تعاونی ، عبارت است از درآمد شرکت در یک سال مالی ، منهای هزینه ها و استهلاکات و مالیات مربوط به همان سال ( سال مالی شرکت تعاونی در اساسنامه آن تعیین می شود ) .

منبع : https://companyregister.ir