افزایش سیالیت نقدینگی:

بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی در مردادماه، نقدینگی از ۱۹۷۹۹.۱ تریلیون ریال در خرداد ماه ۹۸ به ۲۶۵۷۱.۷ تریلیون ریال در پایان خرداد ۹۹ رسید و رشد ۳۴.۲ درصدی را تجربه کرد، که ۹.۱ واحد درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافت. رشد بالای نقدینگی علی­رغم کاهش ۰.۱ درصدی ضریب فزاینده نقدینگی (در این مدت ضریب فزاینده نقدینگی نیز از ۷.۰۱ به ۶.۹۳ کاهش یافت) را باید ناشی از رشد بالای پایه پولی دانست.

بر همین اساس در خرداد ماه ۱۳۹۹، پایه پولی کشور به ۳۸۳۳.۵ تریلیون ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد بی‌سابقه معادل ۳۹.۷ درصد داشت. خالص دارایی ­های خارجی بانک مرکزی با سهم معادل ۴۹.۵ واحد درصد عامل مسلط فزاینده پایه پولی بود. عوامل خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی، بدهی بانک ­ها به بانک مرکزی و سایر اقلام به ترتیب با سهم  ۰.۷-، ۷.۷-  و ۱.۳- واحد درصد از عوامل کاهنده­ در رشد پایه پولی بودند.

جدول شماره ۱: متغیرهای مهم پولی و بانکی

منبع: بانک مرکزی

بررسی تحولات پایه پولی

آنچه در بررسی دقیق تر اجزای پایه پولی از سمت منابع به دست می‌آید در تحلیل نقطه به نقطه و سه ماهه ابتدایی سال ۹۹ متفاوت است. به این گونه که در یک سال منتهی به خرداد ۹۹ دلیل اصلی افزایش پایه پولی، افزایش خالص دارایی ­های خارجی بانک مرکزی بوده که ناشی از خرید ارز از بازار نیما و خرید ارز صندوق توسعه ملی توسط بانک مرکزی بوده است. اما در مورد اقلام کاهنده پایه پولی، خالص اقلام سایر دارایی ­های بانک مرکزی که بنابر اطلاعیه‌های قبلی بانک مرکزی در سال ۱۳۹۸ به واسطه پیش ­پرداخت مالیات و سهم دولت از سود ویژه سال ۹۷ بانک مرکزی رشد کرده بود، پس از حل اختلاف نظر بین بانک مرکزی و دولت در مورد این رقم، تعیین تکلیف شده و از سرفصل خالص سایر اقلام خارج شده که منجر به کاهش این قلم شد.

در بررسی نقطه به نقطه نیز خالص بدهی­ بخش دولتی به بانک مرکزی کاهش یافته، که این امر به دلیل افزایش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی صورت پذیرفته است. بدهی بانک ­ها به بانک مرکزی برای نخستین بار در سال ­های اخیر به‌عنوان عاملی در جهت کاهش رشد پایه پولی موثر بوده است. بررسی­ بیشتر نشان می­ دهد که کاهش بدهی بانک ­ها به بانک مرکزی تنها در گروه بانک‌های غیردولتی رخ داده است و گروه بانک ­های تجاری دولتی و تخصصی با افزایش بدهی به بانک مرکزی مواجه بوده­اند. کاهش بدهی بانک‌ها، عمدتا به دلیل سیاست‌های سخت‌گیرانه و تشدید نظارت بانک مرکزی بر بانک‌ها، با بهره‌گیری از اختیارات اعطایی توسط شورای عالی هماهنگی اقتصادی بدست آمده است.

جدول شماره ۲: اجزای پایه پولی

بررسی تحولات نقدینگی

نکته قابل توجه در روند رو به رشد نقدینگی این است که اگرچه بیش از ۸۰ درصد نقدینگی رایج در جامعه به صورت شبه پول است، اما به تدریج از سهم شبه پول در نقدینگی کاسته شده و به سهم پول افزوده شده است.  پول خود شامل دو بخش اسکناس و مسکوک و سپرده ­های دیداری است که در دوره مورد نظر سهم سپرده­ های دیداری از نقدینگی افزایش و اسکناس و مسکوک کاهش یافته است. در همین راستا و با کاهش نرخ سود بانکی در یک سال منتهی به خرداد ۹۹، سیالیت نقدینگی افزایش یافته که باعث شده سهم سپرده ­های دیداری از نقدینگی با ۱.۹ واحد درصد افزایش نسبت به پایان سال قبل به ۱۶.۷ درصد افزایش یابد. در مقابل، سهم سپرده­ های بلندمدت از نقدینگی با ۱.۴ واحد درصد کاهش نسبت به اسفند ماه ۱۳۹۸ به ۴۵.۱ درصد رسید.

اما بررسی اجزای شبه پول نیز نکته قابل توجهی را نمایان می­سازد. اینکه سهم سپرده ­های کوتاه­ مدت از آبان ماه ۹۸ و همزمان با اصلاح قیمت بنزین و تحولات مرتبط با آن روند افزایشی به خود گرفته است که نشان­دهنده افزایش میزان نقدینه‌خواهی در بین آحاد اقتصادی است. روند رو به رشد بازار سرمایه و ورود حجم قابل توجهی از نقدینگی جدید به این بازار در اواخر سال ۹۸ به خوبی موید این موضوع است. در مجموع میزان و روند رشد نقدینگی و پایش ترکیب آن در دوره­ های مختلف، میزان سیالیت و انتظارات تورم­ زا بودن حجم نقدینگی در دوره‌های آتی را مشخص می ­سازد.

* منبع: ایبِنا

مهدیه زمردی (کارشناس اقتصادی)

http://www.ibena.ir/news/116772