هفدهم اکتبر روز جهانی مبارزه با فقر:
فقیران ایرانی چگونه در ۱۰سال اخیر فقیرتر شده‌اند؟
سازمان ملل هفدهم اکتبر را روز جهانی مبارزه با فقر نام‌گذاری کرده است. فقر تصویر سیاه قرن، هنوز قربانی می‌گیرد و سرعت فقیرشدن در دنیا هنوز بالاست.
در ایران بررسی‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ فقر غذایی در شهرها هفت برابر و در روستاها هشت برابر شده است. کارشناسان اجتماعی و اقتصادی ۱۰ سال مورد اشاره را یکی از دهه‌های سیاه افزایش میزان فقر در جامعه می‌خوانند و هنوز شاخص‌های فقر در ایران بهبود نیافته است.
تعاریف فقر برحسب مکان و زمان، متفاوت از هم بوده و از این لحاظ بین محققان اختلاف‌نظر وجود داشته است ولی اکثر این محققان درباره نیاز به تعریف فقر اتفاق‌نظر دارند اما تعریفی که بیش از سایرین مورد توافق است، این است که در یک کشور درحال‌توسعه ممکن است فقر به معنی محرومیت از امکانات تلقی شود که برای ادامه حیات ضروری است، مانند غذا، مسکن و دارو. درحالی‌که در یک کشور توسعه‌یافته بر محرومیت نسبی از شرایط و امکانات یک زندگی متوسط دلالت دارد.
بااین‌حال، پژوهشکده مرکز آمار در تازه‌ترین گزارش خود، آخرین اطلاعات موجود درباره خط فقر را اعلام کرده و از هفت‌برابرشدن فقر غذایی در شهرها و هشت برابرشدن آن در روستاها در ۱۰سال اخیر خبر داده است.
به گواه این آمارها، سال۹۲، بدترین سال برای خانوارهای فقیر بوده است؛ فقرا فقیرتر شده و افراد بیشتری از طبقه متوسط به این قشر پیوسته‌اند، به‌طوری‌که خط فقر ماهانه سرانه از ۹۱هزار تومان در سال۱۳۸۳ به ۷۱۴هزار تومان در سال۹۲ رسیده که با ضریب ۰,۱۹۰ بالاترین حد نوسان در این سال‌ها را تجربه کرده است.
خط فقر، عبارت است از مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح حداقل رفاه متحمل می‌شود. افرادی که به این سطح رفاه دسترسی ندارند، فقیر تلقی می‌شوند و کسانی که به این سطح حداقل رفاه دسترسی دارند، غیرفقیر هستند. برای اندازه‌گیری فقر، تعیین فقرا و تمییز آنها از غیرفقرا به یک آستانه یا ملاک به نام خط فقر نیاز است. این آستانه را می‌توان براساس واحد پولی و حداقل مخارج برای ارائه حیات تعریف کرد اما ادامه حیات نیز کاملا روشن نیست. همین ابهام موجب شده است که تعاریف مختلفی از فقر و خط آن ارائه شود. بعضی از محققان حداقل معاش برای ادامه حیات را برحسب میزان انرژی و پروتئین مورد نیاز بدن تعریف می‌کنند.
بسته به اینکه فقر به مفهوم مطلق یا نسبی در نظر گرفته شود، آستانه‌ای تعریف می‌شود که مرز بین فقیران و سایر افراد جامعه را مشخص می‌کند. این آستانه، خط فقر نامیده می‌شود: به‌این‌ترتیب، ملاحظه می‌شود که خط فقر نیز دارای مفاهیم مختلفی است که انتخاب هر یک در سیاست‌های عملی فقرزدایی حائز‌اهمیت است زیرا شاخص‌های فقر مبتنی بر این مفاهیم، حساسیت‌های متفاوتی در مقابل تغییرات اقتصادی و اجتماعی کوتاه‌مدت و بلندمدت یا نابرابری از خود نشان می‌دهند.
بااین‌حال، براساس شاخص سرانه سالانه فقر، در فاصله زمانی ۱۰ساله مورد بررسی ۶ برابر شده و در مجموع خط فقر غذایی و غیرغذایی برحسب سال و ماه نیز روندی افزایشی داشته و در این فاصله ۶,۵ برابر شده است اما این وضعیت در مناطق روستایی به مراتب بدتر از شهرهاست. در مناطق روستایی، خط فقر غذایی سرانه/سالانه از ۱۱۹هزار تومان در سال۸۳ به ۹۷۷هزار تومان در سال۹۲ افزایش یافته و خط فقر غیرغذایی هم در این دوره هشت برابر شده است.
