نخستین گزارش«پایش و بهبود نظام کارآفرینی»؛
رتبه ۱۴ ایران در میان ۱۵ کشور خاورمیانه.
وقایعاتفاقیه: در جمع ۱۵ کشور خاورمیانهای و شمال آفریقا، ایران روی جایگاه چهاردهم کارآفرینی ایستاده؛ جایگاهی که در میان ۱۳۰ کشور جهان، ۸۰ است و این یعنی ضعف اکوسیستم کارآفرینی در ایران. معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار، نخستین گزارش پایش و بهبود نظام کارآفرینی با موضوع شناخت وضع موجود و مقایسه تطبیقی با کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در سه بخش «درآمدی بر اکوسیستم کارآفرینی»، «عملکرد اکوسیستم کارآفرینی در ایران و مقایسه آن در سطح جهان» و «سیاست کارآفرینی» را منتشر کرده است. در این گزارش، با اشاره به اینکه ایران، کشوری است پهناور و غنی از داراییهای انسانی و طبیعی که در چشمانداز ۱۰ سال آتی، جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری را در منطقه برای خود متصور است، آمده که باوجود تلاشهای دولتها و جامعه، مطابق با سنجههای بینالمللی، هنوز تا موقعیت مطلوب، فاصله دارد. ایران در شاخص رقابتپذیری جهانی (۲۰۱۶ – ۲۰۱۵) رتبه ۷۴، در شاخص سهولت فضای کسبوکار در سال ۲۰۱۵، رتبه ۱۳۰، در شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۱۶، رتبه ۷۸ و در شاخص جهانی کارآفرینی سال ۲۰۱۶، رتبه ۸۰ را کسب کرده است. موفقنبودن در رقابتپذیری و کارآفرینی همراه با این واقعیت است که ایران از نظر تعداد فارغالتحصیلان رشتههای مهندسی که کارآفرینان بالقوه کشور محسوب میشوند، رتبه پنج جهان را پس از هند، چین، روسیه و آمریکا دارد.
در ادامه این گزارش، با اشاره به پیشبینی ایجاد ۹۵۵ هزار شغل جدید در برنامه ششم توسعه، یادآوری شده است که مطابق با پیشبینیهای انجامشده سازمان برنامهوبودجه، تا سال ۱۳۹۹ لازم است، سالانه، ۹۵۵ هزار شغل جدید در کشور ایجاد شود که ایجاد چنین حجمی از مشاغل در این بازه کوتاه زمانی فقط از طریق راهحلهایی همچون جذب سرمایهگذاری خارجی، ایجاد محدودیت در واردات یا تأمین مالی بنگاههای راکد و نیمهفعال، امکانپذیر نخواهد بود، بهویژه اینکه ماهیت متلاطم و نوآورانه اقتصاد جهانی، اثربخشی راهحلهای اخیر را مورد تردید قرار میدهد.
همچنین توجه سیاستگذاران به مقوله کارآفرینی در ایران، عمری کوتاه (کمی بیش از یک دهه) دارد و بدیهی است در این مدت کوتاه، ابزارها و سیاستهای توسعه کارآفرینی، آنگونه که شایسته است، فرصت بروز نیافتهاند و محدود هستند، درحالیکه مطابق با گزارش ۲۰۱۶ شاخص جهانی کارآفرینی (GEI)، اکوسیستم کارآفرینی ایران ضعیف بوده و امتیاز کلی کارآفرینی ایران در این شاخص فقط ۲۸,۸ درصد است و در میان ۱۵ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که در گزارش یادشده بررسی شدهاند، ایران رتبه ۱۴ را دارد.
عملکرد اکوسیستم کارآفرینی ایران و مقایسه آن در سطح جهانی نشان میدهد، امتیاز شاخص جهانی، شاخصهای فرعی و همچنین رتبه ایران در مقایسه با جهان و منطقه در سالهای اخیر نشان میدهد، باوجود بهبود نسبی امتیازها، همچنان تا وضعیت مناسب، فاصله زیادی وجود دارد و درواقع، تنها کشور منطقه که شاخصی ضعیفتر از ایران از خود نشان داده، مصر است؛ کشوری که از نظر سیاسی، امنیتی و اقتصادی درگیر مسائل و بحرانهای اساسی است، همچنین در بخش مرحله توسعهیافتگی کشورهای منطقه، ایران و برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده نفت و گاز همچون عربستان و کویت، دارای اقتصادهای نهادهمحور هستند و شاکله اصلی این دسته از اقتصادها، کارآفرینی غیرمولد و بهکارگیری منابع خدادادیشان که عمدتا نیروی کار غیرماهر و منابع طبیعی هستند، است، همچنین بیشتر کسبوکارها خرد و خوداشتغالی است و نوآوری بهندرت در کسبوکارها رخ میدهد؛ هرچند، تعداد کسبوکارهای جدید و کوچک بالاست اما کیفیت لازم برای نقشآفرینی در توسعه اقتصادی را ندارند، به عبارتی فعالیتهای کارآفرینانه، اندک هستند و توسعه کارآفرینی مولد در این دسته از اقتصادها عموما به عملکرد مناسب نهادی، زیرساختهای توسعهیافته و نیروی کار دانشی و ماهر بستگی دارد.
کارآفرینی در سه سال اخیر در ایران بهواسطه بهبود در مهارت کسبوکارهای نوپا و شبکهسازی و تا حدودی پذیرش ریسک صورت گرفته است؛ هر چند، درک فرصت و پشتیبانی فرهنگی از کارآفرینی، روند کاهشی داشته که این امر شاید بهواسط مشکلات اقتصادیای که کشور در سالهای ۹۰ تا ۹۲ با آن مواجه بوده است، دور از انتظار نباشد.