در پزشکی از اکسیژن برای بیمارانی استفاده می‌شود که به دلایلی مختلف توانایی دریافت اکسیژن کافی از هوای اطراف را به حد نیاز بدن ندارند. از کاربردهای اکسیژن در صنعت نیز می‌توان به برش فلزات و ذوب آن‌ها و همچنین ترکیب با سایر عناصر شیمیایی موجود در صنعت با هدف ساخت موادی با خواص جدید اشاره داشت. دو مورد از مهمترین استفاده های این گاز در صنعت و پزشکی است ولی اکسیژن طبی و صنعتی با یکدیگر مشابه نیستند و در ادامه قصد داریم به این تفاوت ها بپردازیم.
انواع و کاربرد گاز اکسیژن
بر همگان مشهود است که اکسیژن مهم ترین عامل حیات زمین برای ما انسان‌ها است. اکسیژن به واسطه قابلیت‌های اعجاب‌انگیز خود چه در طب و چه در صنعت دارای کاربردهایی بسیار است.
از جمله این کاربردها می‌توان به کاربرد آن در ساخت انواع اسیدها و اکسید‌ها و همچنین برش و جوش فلزات به یکدیگر اشاره داشت. اکسیژن به صورت گاز، مایع و جامد، در هواپیماها، اتومبیل‌ها، کشتی‌ها و حتی برای استفاده در فضاپیماها به کار می‌رود. در ادامه به بررسی جزئیاتی بیشتر از گاز اکسیژن در طب خواهیم پرداخت.
کپسول اکسیژن طبی چه کاربردهایی دارد؟
در این قسمت به بررسی کاربردهای کپسول اکسیژن طبی خواهیم پرداخت. کپسول اکسیژن طبی دارای کابردهایی انکارناپذیر در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و همچنین برخی از ورزش‌ها همانند کوهنوردی است. نمی‌توان مرکز درمانی را یافت که به سبب نیاز بیماران خود فاقد کپسول اکسیژن باشد؛ یا کوهنوردی را یافت که برای رسیدن به ارتفاعات بالا نیازمند کپسول اکسیژن نباشد.
به سبب همین نیازهای غیرقابل انکار انسان‌ها به اکسیژن، شاهد کاربرد اکسیژن در پزشکی به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از آن هستیم.
کپسول اکسیژن صنعتی چه کاربردهایی دارد؟
کپسول اکسیژن در صنعت دارای کاربردهای بسیاری است. حتی در پاسخ به این سؤال که کدام گازها در صنعت بیشترین کاربرد را دارند؟، اکسیژن یکی از اصلی ترین هاست. باید گفت که گازهای بسیاری همانند آرگون، هیدروژن و دی‌اکسیدکربن در صنعت کاربرد دارند. اما بدون شک یکی از مهمترین گازهای صنعتی را باید اکسیژن به حساب آورد. برخی از کاربردهای اکسیژن در صنعت به این شکل است:
- یکی از این کاربردها را می‌توان برش فلزات یا اشتعال و احتراق در پتروشیمی دانست.
- از دیگر استفاده‌های اکسیژن در صنعت می‌توان به کاربرد آن در زمینه هوافضا اشاره داشت. در هوافضا از اکسیژن به عنوان ابزاری برای احتراق سوخت و ایجاد پیشرانش استفاده می‌شود.
- استفاده دیگری که از اکسیژن در صنعت می‌شود، در زمینه ترکیب با کربن است. کربن‌دی‌اکسید در فولاد سازی دارای اهمیتی بسیار بالا در برش و جوشکاری می‌باشد. نکته مهم در اینجا آن است که اکسیژن مورد استفاده در صنعت باید دارای خلوصی بسیار بالا و در حدد ۹۹ درصد باشد.
۶ تفاوت اکسیژن طبی و صنعتی چیست؟
در ادامه به بررسی تفاوت‌های نه چندان اندک اکسیژن در صنعت و طب پرداخته و تلاش خواهیم داشت تا شما عزیزان را با کاربردهای متنوع اکسیژن در طب و صنعت آشنا کنیم.
۱- روش تولید گاز اکسیژن
برای تولید گاز اکسیژن راه‌های متنوعی وجود دارد. به طور کلی این راه‌ها را می‌توان به دو دسته مصنوعی و طبیعی تقسیم کرد.
-
فتوسنتر
ساده‌ترین راه تولید اکسیژن، فتوسنتز است. فتوسنتز یک راه طبیعی تولید اکسیژن بوده و توسط بخش‌های سبزرنگ گیاهان و درختان انجام می‌پذیرد. برای تولید اکسیژن، گیاهان و درختان کربن‌دی‌اکسید و نور را جذب کرده و در طی واکنش‌های درون سلولی به انرژی شیمیایی و اکسیژن تبدیل می‌کنند.
-
الکترولیز آب
از جمله راه‌های دیگر تولید اکسیژن می‌توان به روشی اشاره داشت که تقریبا منسوخ شده است، اما همچنان موفقیت‌آمیز است. روش الکترولیز آب، روش مورد بحث است. اکسیژن به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از مولکول آب شناخته می‌شود. حال اگر به این مولکول نیروی الکترومغناطیسی وارد شده و پیوند بین اکسیژن و هیدروژن را از بین ببریم، در سمتی اکسیژن و در سویی دیگر هیدروژن خواهیم داشت. این اکسیژن و هیدروژن به دست آمده توسط کمپرسور در سیلندرها تجمع خواهند یافت. روش الکترولیز آب از آن جهت نسبتا منسوخ است که سبب مصرف بسیار زیاد برق و آب می‌شود.
-
روش تقطیر
روش دیگری نیز برای تولید اکسیژن وجود دارد که به روش تقطیر بخش به بخش شناخته می‌شود. در این روش ترکیبات موجود در هوا ابتدا حالت گازی خود را از دست داده و به حالت مایع در خواهند آمد؛ سپس با توجه به درجه حرارت، اجزای مختلف یک به یک به حالت گازی درآمده و از ترکیب، تفکیک می‌شوند. این روش دارای دقتی بسیار بالا در تولید اکسیژن با خلوصی بالاست.
۲- ناخالصی
در زمینه صنعت، وجود ناخالصی مهم است، اما اهمیت آن زمانی بیشتر خواهد شد که قرار بر مصرف اکسیژن در زمینه طب باشد. در بیمارستان‌ها، هرگونه ناخالصی خطرناک می‌تواند منجر به از دست رفتن یک بیمار شود. پس نیاز به دقتی بسیار بالا در طب نسبت به صنعت است. برای استفاده از کپسول اکسیژن در بیمارستان‌ها، باید از ماسک اکسیژنی تمیز و ضدعفونی استفاده کرد. این ماسک اکسیژن پس از هربار استفاده باید جایگزین شود. درصد خلوص اکسیژن مورد استفاده در طب چیزی بین ۹۰ الی ۹۶ درصد می‌باشد.
در صنعت اما از اکسیژن در مصارف گوناگونی همانند اشتعال و احتراق به جهت آزادسازی برخی محصولات جانبی به کار می‌رود. همچنین همانطور که پیش‌تر نیز به آن پرداخته شد، از اکسیژن می‌توان برای برش فلزات نیز بهره برد.
۳- تفاوت کپسول ها
طبیعی است که خواه هدف مصرف در صنعت باشد یا مصرف در طب، اکسیژن به‌دست آمده باید در کپسولی مخصوص، ذخیره شده و تا محل مورد استفاده حمل و نگهداری شود. کپسول‌ها دارای انواع متعددی هستند که در ادامه به هرکدام از آن‌ها به اختصار پرداخته خواهد شد.
- در بیمارستان‌ها، شاهد وجود کپسول‌هایی با ظرفیت ۴۰ الی ۵۰ لیتر هستیم که به سختی جابجا می‌شوند.
- کپسول‌های کوچکتری همانند کپسول‌های یک لیتری نیز در بیمارستان‌ها موجود هستند که قابلیت حمل راحت‌تری دارند.
خرسندیم که اعلام کنیم در ایران و در برخی شرکت‌ها به جای تهیه این کپسول‌های حاوی اکسیژن از کشورهای خارج، در داخل کشور کپسول و محتویات را با بهترین کیفیت تولید و عرضه می‌کنند. بر روی این کپسول‌ها باید برخی از مشخصات همانند سال ساخت و حجم ذکر شده و دارای آرم و رنگی سفید که نمایانگر اکسیژن است، وجود داشته باشد.
۴- تفاوت در کاربرد
کپسول‌های اکسیژن دارای کاربردی انکارناپذیر در پزشکی هستند. بیمارستان یا کلینیکی را نمی‌توان یافت که فاقد حداقل یک کپسول اکسیژن باشد. کپسول اکسیژن برای اقدامات مراقبتی بیماران در بخش‌های متنوع بیمارستان از اورژانس گرفته تا بخش‌های عمومی به کار می‌رود. نکته مهم در اینجاست که برخلاف کاربرد اکسیژن در صنعت، در طب باید میزان خلوص اکسیژن توسط پزشک تعیین شده و به مصرف برسد.
۵- سلامت ظاهری کپسول
طبیعی است کپسولی که دارای کمترین آسیب و ضربه‌خوردگی است دارای قیمتی بالاتر و کیفیتی بهتر خواهد بود. از خرید کپسول‌هایی آسیب‌دیده جدا خودداری کنید. چراکه اکسیژن موجود در آن‌ها ممکن است با مواد سازنده کپسول مخلوط شده یا حتی به دلیل فشار بالای اکسیژن، کپسول طاقت نیاورده و منفجر شود.
۶- تاریخ تولید
نکته‌ای که اغلب از قلم می‌افتد، تاریخ تولید کپسول اکسیژن است. مدنظر داشته باشید که تاریخ تولید کپسول باید برروی آن حک شده باشد و پس از آن باید به استفاده از آن کپسول پایان داد.
