چشم‌انداز نه‌چندان روشن اقتصاد ۱۴۰۴

اگر بخواهیم‌ چشم‌انداز اقتصاد کشور در سال پیش‌رو را در یک جمله خلاصه کنیم این است که ناترازی‌ها بر سر جای خود باقی خواهند ماند.

ناترازی‌ها در یک شب به وجود نیامده‌اند که طی یک شب از بین بروند و رفع این ناترازی‌ها نیازمند برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و یک فضای با ثبات اقتصادی است.

با توجه به این امر پر بیراه نیست که بگوییم تمام این مسائل ارتباط غیرقابل انکاری با بحث تحریم‌ها دارند و تا زمانی که تحریم‌ها بر سر جای خود باقی بمانند چندان نمی‌توان به رفع ناترازی‌ها امیدوار بود.

البته مواردی مانند تغییر فصل می‌تواند به صورت موقتی تاثیرات این ناترازی‌ها را به تعویق بیندازد، آلودگی هوا می‌تواند با یک بارندگی به صورت موقت برطرف شود، گرمای هوا می‌تواند ناترازی گاز را کاهش دهد اما تمام این موارد به عنوان مُسکن و نه راه‌حل قطعی هستند.

رفع ناترازی‌های فیزیکی مانند آب، گاز و امثالهم نیازمند برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری است و جز اینها تمام راهکار‌ها موقتی هستند.

ناترازی‌های بانکی به طور معمول توسط خود هیات‌مدیره‌ها صورت می‌گیرد. تا به حال صحبت‌هایی در ارتباط با جلوگیری از فعالیت بانک‌های ناترازی که بدهی‌هایشان پرداخت نشده یا منابع را به جایی که برنگشته اختصاص داده‌اند انجام شده اما این مساله همچنان پا‌برجاست.

حل این موضوع نیازمند یک بانک مرکزی مقتدر است که به‌سراغ این بانک‌ها برود اما از آنجایی که افراد مسوول این ناترازی‌ها معمولا نفوذ گسترده‌ای دارند می‌توانند با تغییر مدیرعامل و امثالهم این کار را عقب بیندازند.

نرخ ارز بی تکلیف است

متغیری که تا زمان برطرف نشدن آن، ناآرامی‌های بازار کماکان ادامه خواهد داشت، نرخ ارز است. تکلیف نرخ ارز هنوز مشخص نیست.

ظاهرا از نظر دولت نرخ ارز باید تک‌نرخی شود اما تک‌نرخی ساختن با در نظر گرفتن این امر که هر نوع افزایش در بازار آزاد فاصله را با نرخ توافقی بیشتر می‌کند، عملا شکست خورده است.

آنچه در این میان نصیب مردم شده، تورم است. گفته شده که قرار است ارز ۲۸هزارتومانی تخصیص داده شود اما مگر این تفاوتی با نظام چند‌نرخی پیشین دارد؟

هنگامی که نمی‌توانیم قیمت‌ها را کنترل کنیم و مدام به بنگاه‌ها شوک قیمت وارد می‌شود مشخص است که نمی‌توان تک‌نرخی شدن را عملی دانست.

در بحث بورس باید گفت تغییرات تکنیکی در بورس ایران جوابگو نیست.

در بورس ما افراد حرفه‌ای بازی می‌کنند و افراد غیر‌حرفه‌ای تنها با تحولات، بالا و پایین می‌شوند. بحث خودرو کمی متفاوت است چراکه خودرو از آنجا که وارداتی است می‌توان بازار آن را با تعرفه‌ها تنظیم کرد.

می‌توان گفت آرامش در حال بازگشت به بازار خودرو است و تنها نرخ ارز است که بازار را با برخی تغییرات قیمتی مواجه می‌سازد.

عرصه بیش از پیش تنگ خواهد شد

از منظر بین‌الملل عرصه بیش از پیش تنگ خواهد شد. ترامپ به‌طور جدی در حال پیگیری وعده‌های پیشین خود است، چنانکه درباره مکزیک و کانادا شاهد اتفاقات رخ‌داده هستیم و در طول دوره او هر روز باید شاهد یک اتفاق غیرمنتظره بود.

محدود ساختن صادرات نفت یکی از راهکار‌های اصلی برای محدود کردن کشور به شمار می‌رود و همین امر بازار ارز را بیش از پیش با مشکل مواجه می‌سازد.

تا زمانی که بازار ارز ناآرام باشد برنامه‌های دولت برای رفع ناترازی‌ها با کمبود‌های گوناگونی مواجه می‌شود.

تحریم‌ها به علاوه اشتباهاتی که ما در سیاستگذاری‌ها مرتکب شدیم باعث می‌شود بگوییم در ۱۴۰۴ نیز قرار است کماکان با مشکلاتی که در ۱۴۰۳ داشتیم، دست به گریبان باشیم.

آلبرت بغزیان- اقتصاددان