مرکز آمار اخیرا اعلام کرده تورم پس از سه سال پی در پی که بیش از ۴۰ درصد بود، به ۳۲.۵ درصد رسید. از سوی دیگر کاهش قیمت دلار در بازار از کانال صد هزار تومان به کف کانال هشتاد هزار تومان در کنار احتمال دستیابی به توافقی بین ایران و امریکا پس از مذاکرات غیرمستقیم همگی سبب شده است احتمالاتی برای ورود سرمایه‌های خارجی و افزایش سرمایه‌گذاری در ایران مطرح شود.

با این حال کارشناسان معتقدند لازم است ایران برای جذب سرمایه‌های خارجی بخش مولد را مد نظر قرار دهد. ضرورت جذب سرمایه‌گذاری مولد، ایجاد ثبات و دادن چشم‌انداز آرام است. در این شرایط سیاستگذار باید بتواند با در پیش گرفتن اقدامات موثر، پیشاپیش ثبات نسبی را به اقتصاد حاکم کند.

 مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه اهواز می‌گوید برای جذب سرمایه‌ در بخش تولید باید پیش‌نیازهای آن را فراهم کرد. او بی‌ثباتی‌های داخلی و خارجی را از عوامل مهم و موثر بر تمایل عمومی مردم برای خرید ارز و طلا می‌داند زیرا سرمایه گذاری در بخش تولید به مراتب پرریسک‌تر از اقدامات دیگر است. او باور دارد که دولت باید در دوره آتی برای رونق تولید و افزایش ثبات اقتصادی مداخله‌های بیشتری در اقتصاد داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه مساله اصلی جامعه ایران اقتصاد است و فقیر شدن طبقه متوسط تهدیدی برای آینده کشور محسوب می‌شود، تاکید کرد: اگر دقت کنیم می‌بینیم در این سال‌ها همواره شعار سال اقتصادی انتخاب می‌شود. خود این موضوع نشان از اهمیت اقتصاد برای سیاستگذار و افکار عمومی دارد اما طبیعی است که تمرکز بر اقتصاد و بهبود شرایط پیش شرط‌هایی را در خود دارد که در عمل بدان توجه نمی‌شود.

وی گفت: هر چند انتخاب شعار اقتصادی کار مهمی است اما در عمل کافی نیست و شرط کافی ایجاد تحولات ساختاری و زمینه سازی برای اجرای سیاست‌هایی است که تولید داخلی و اقتصاد ملی را به شکوفایی می‌رساند. متاسفانه مهمترین مانع چنین اصلاحاتی هم حکمرانی کشور بوده که حاضر نشده زیربار این الزامات برود. اگر می‌بینیم در این سالها مشکلات به جای اینکه مرتفع شوند، تشدید شدند، ایراد در این بوده که شعارها داده شده اما الزامات آن فراهم نشده و در نهایت شعارها جز روی بیلبوردها، صدر نامه‌های رسمی، سمینارها و ستادها، انعکاس دیگری نداشتند.

از دیگر مسائل این است که نظام انتخاب و انتصاب مدیران فعلی باید دگرگون شود. ملاک انتخاب کارگزاران در ایران، از بالا تا پایین دستگاه حکمرانی، ملاکهای سیاسی  است نه تخصصی. این تحول در نظام انتخاب و انتصاب مدیران اگر شکل نگیرد، بعید می‌دانم ۲۰ سال دیگر هم انتخاب شعارهای ولو اصولی بتواند راهگشای‌مان شود.

پیش‌نیاز رشد سرمایه‌گذاری مولد

افقه در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: پیش از هر چیزی، سرمایه گذاری زمانی افزایش خواهد یافت که در اقتصاد ثبات و خوش‌بینی نسبت به آینده به وجود بیاید. متاسفانه ما امروز در کشور مان با انواع بی‌ثباتی‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه هستیم، طوری که می‌توانم بگویم از نظر تنش‌های خارجی ما در بدترین وضعیت پس از انقلاب قرار داریم. در روابط خارجی جمهوری اسلامی گرچه همیشه با ایالات متحده مشکل داشت و دو طرف رویکرد خصمانه‌ای به یکدیگر داشتند ولی رابطه با اروپا همیشه از امروز بهتر بود. امروز مشاهده می‌کنیم که روابط جمهوری اسلامی با اروپا به کمترین سطح در طول ۴۵ سال اخیر رسیده است.

او گفت: در داخل نیز این بی‌ثباتی‌ها قابل مشاهده است. ۶ ماه از شروع به کار دولت چهاردهم و رای اعتماد مجلس به دولت نگذشته بود که نمایندگان مجلس در اقدام اسفناک، رایی که چند ماه قبل داده بودند را پس گرفتند و همتی از وزارت اقتصاد برکنار شد. در سیستمی که مدیران بر عملکرد به‌سزا دارند وزیر اقتصاد به سرعت کنار گذاشته می‌شود ولی ماهها پس از شروع به کار دولت آقای پزشکیان فرمانداران، استانداران و روسای ادارات بدون تغییر مانده‌اند.

به گفته وی در این وضعیت طبیعی است که کمتر سرمایه‌گذاری حاضر شود که سرمایه خود را، حتی دارایی‌های خرد را دچار ریسک کند. می‌دانیم که سرمایه‌گذاری در بخش تولید و صنعت به مراتب پرریسک‌تر هم هست و طبیعی است مردم در این شرایط اگر منابع ناچیزی هم داشته باشند ترجیح بدهند طلا یا دلار بخرند.

وی رفع مشکل تحریم را مهمترین کارویژه‌ی سیاستگذاران در ایران دانست و گفت: باید تحت هر شرایطی تحریم را در ایران از بین برد تا امکان شکوفایی فراهم شود. تداوم وضع موجود یا حتی بازگشت فشارهای بیشتر می‌تواند بحران اقتصادی ایران را تشدید کند و حتی زمینه را برای رشدهای بالاتر تورم مهیا کند. جامعه‌ی ایران برابر تحریم تاب‌اوری داشته اما در مقطعی هستیم که باید با دفاع از حقوق خودمان شرایط را در این بخش بهبود بخشیم.

او گفت: اگر توافقی شکل بگیرد که تحریم‌ها را لغو کند و آرامشی نسبی در تنش‌های بیرونی ایجاد کند، روند رشد اقتصادی و کاهش نرخ تورم آغاز می‌شود. گرچه این رشد مقطعی و کوتاه باشد زیرا مستمر شدن رشد اقتصادی چه با تحریم و چه بدون آن، نیازمند اصلاحات ساختاری است.

باید واقعیت را پذیرفت

این استاد اقتصاد تاکید کرد: صرف نظر از وضعیت بیرونی پذیرش واقعیات ما را کمک می‌کند . اگر برخی به جای این‌که بگویند تحریم کاغذپاره است، می‌پذیرفتند که تحریم چه تبعاتی برای کشور دارد، وضعیت بهتر بود.حالا هم  در گام نخست دولت و مجموعه حاکمیت، باید بپذیرند که کشور در یک وضعیت غیرعادی و بحرانی قرار دارد که نیازمند اقدامات فوری و قاطع است. وضعیت امروز از برخی لحاظ حتی دشوارتر از وضعیتی است که در زمان جنگ هشت ساله داشتیم. مجموعه تصمیم‌گیران اگر بپذیرند وضعیت کشور نرمال نیست، دیگر به صحبتهای اقتصاددانان لیبرال گوش نخواهند کرد.

در یک وضعیت بحرانی حتی در کشورهایی که مهد سرمایه‌داری و لیبرالیسم خوانده می‌شوند هم دولت به مداخله‌های گسترده‌تر دست می‌زنند و محدودیتهای بزرگی را به قیمت‌ها تحمیل می‌کند. حتی با جیره بندی کردن یا انتشار کالا برگ در اقلام اساسی و ضروری که در کشور به اندازه کافی وجود ندارد، زمینه دسترسی همگان به نیازهای اولیه را فراهم می‌کند. در یک وضعیت بحرانی دولت موظف است از هر اقدامی که به زیان منافع عموم مردم است، خودداری کند. ما کشوری هستیم که در هفت سال گذشته تحریم‌های سختی را تجربه کردیم و با سیاستهای درست باید شرایط را برای مردم بهبود بخشیم.

امیرعباس آذرم‌وند