سرویس اجتماعی فردا؛ مهسا گربندی: در جامعه ما زنان سرپرست خانوار زیادی وجود دارند که راهکاری برای تامین هزینه‌های زندگی خود نداشته و بسیاری از آنها نیز فرصتی برای رشد و شناخت استعدادهای خود ندارند و در نتیجه این مسئله باعث سرخوردگی آنها شده است.
در حالی که خدمات حمایتی و تأمینی موجود از سوی دولت قادر به حل مشکلات مالی و غیر مالی زنان سرپرست خانوار نیست، بهینه سازی وضعیت خانواده‌های زن سرپرست، نیاز به برنامه ریزی جامع و کارآمدی دارد که موجب استقلال و ثبات خانواده و کاهش فشارهای اجتماعی، عاطفی و روانی موجود بر آنان شود. به همین منظور در سال ۱۳۸۶، ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار تشکیل شد و برای ارتقای حس خودباوری و اعتماد به نفس این افراد شروع به کار کرد. حالا ۹ سال از فعالیت این ستاد می‌گذرد و در این مدت کارنامه درخشانی را کسب کرده است. زیرا که این زنان سرپرست خانوار به درجه‌ای از رشد و اعتماد به نفس رسیدند که امروز کارآفرین موفقی هستند و افراد زیادی را در کارگاه تولیدی خود استخدام کرده‌اند.
به همین منظور سایت «فردا» به گفتگو با مهندس فهمیه فیروزفر، رئیس ستاد توانمندسازی بانوان سرپرست خانوار نشسته است:
ارائه خدمات بر اساس نیاز افراد
فردا: نحوه خدمات رسانی به زنان سرپرست خانوار به چه صورت است؟
زمانی که به همه مردم یک خدمتی را ارائه دهید و عده‌ای از افراد به آن احتیاجی نداشته باشند، ممکن است که حتی موجب نارضایتی آنها شود. اما وقتی نیاز افراد شناسایی شود و بر اساس آن خدمات ارائه شود. هم هزینه ها کمتر می شود و هم کارایی بالاتری دارد.
نرم افزاری که ما در اختیار داریم، تمام اطلاعات زنان سرپرست خانوار و فرزندانشان در آن ثبت شده است. بر طبق این نرم افزار خدمات را در اختیار افراد قرار می‌دهیم. و به دلیل آنکه خدمات دهی مبتنی بر نیاز افراد است، اثر بخشی آن نیز بیشتر است. برای مثال هر چند وقت یکبار کارت های ورزشی در اختیار ما قرار می گیرد و ما برای توزیع آن به سیستم مراجعه می کنیم، اگر این کارت‌ها قرار باشد که در تابستان توزیع شود، بررسی می کنیم که کدام یک از زنان سرپرست خانوار پسر بچه دارد که دانش آموز است؟ و کارت را در اختیار آن خانواده قرار می‌دهیم. زیرا که این بچه‌ها برای تابستان نیاز به تفریح دارند و باید سرگرم باشند. حالا اگر این کارت در زمستان در اختیار ما قرار بگیرد. سیستم را نگاه می‌کنیم و زنان سرپرست خانوار که سن بالای ۵۵ سال دارند را انتخاب می‌کنیم. تا به استخر رفته و برای نرم شدن استخوان‌هایشان در آب گرم راه بروند. درواقع بر اساس نیاز افراد این کارت‌ها توزیع می‌شود تا اثربخشی بیشتری داشته باشد.
فردا: در زمینه اشتغال زایی زنان بی‌سرپرست و فرزندانشان چه کارهایی انجام داده‌اید؟
برای ایجاد اشتغال فرزندان زنان سرپرست خانوار دو نمونه بسیار ساده اما اثربخش را می‌گویم.
دو سال پیش یک تعمیرات موبایلی آگهی داده بود که نیاز به چند تعمیرکار دارد. و از آنجایی که اگر معلم خوب آموزش ندهد، افراد از آموزش فراری می‌شوند؛ ما تحقیق کردیم و با بررسی توسط همکاران یک نفر را برای آموزش معرفی کردیم. بعد از آن در ستاد، کلاس های آموزش موبایل برگزار شد. و پسران زنان سرپرست خانوار که اطلاعات شان در سیستم ثبت شده بود و رشته هایشان مرتبط با الکترونیک بود را دعوت کردیم تا آموزش ببینند. بعد از گذراندن دوره آموزشی، ستاد برای ابزار و نیازهای اولیه به زنان سرپرست خانوار وام داد. حالا پسران این خانواده‌ها وارد بازار کار شدند و توانستند از این راه درآمدی را برای خود و خانواده‌شان کسب کنند. این را هم باید بگویم که چون ما فقط زمینه آموزش این افراد را فراهم کرده بودیم و نمی‌توانستیم مدرک تعمیرات موبایل برای این افراد صادر کنیم، آنها را به آموزشگاه فنی و حرفه‌ای معرفی کردیم و بعد از گرفتن آزمون به این افراد مدرک تعمیرات موبایل داده شد.
چند وقت پیش هم یک موسسه در شهر تهران به دنبال چند معلم زبان برای استخدام بود. ما در نرم افزار نگاه کردیم و بر اساس اطلاعاتی که در آن ثبت شده بود، دیدیم ۴۶ نفر از فرزندان این زنان سرپرست خانوار، زبان انگلیسی خوانده اند و مدرک هم دارند. بنابراین این موسسه را به افراد معرفی کردیم و آنها را به آنجا فرستادیم. بعد از تست ۲۲ نفر از این افراد موفق شدند که استخدام شوند.
فردا: حمایتی از سوی ستاد برای استخدام این افراد در مراکز مختلف می‌شود؟
این را در نظر داشته باشید که ما در آموزش و توانمند کردن این افراد بسیار سخت گیر هستیم. بحث ما با تمام افرادی که به اینجا مراجعه می‌کنند این است که باید توانمند شوند و خودشان را اثبات کنند. که اگر غیر از این باشد در حق آنها ظلم کرده‌ایم. متاسفانه نگاه حمایتی به این افراد بد‌تر آنها را به کف می‌برد. ولی وقتی شما استعدادهای آنها را شناسایی می‌کنید و سعی کنید تا اعتماد به نفس داشته باشند باعث پیشرفت آنها شده‌اید.
اجازه نمی دهیم زنان مراجعه کننده به ستاد از بدبختی هایشان بگویند
من همیشه به کارکنان ستاد توانمندسازی بانوان گفته‌ام که اجازه ندهید کسی به اینجا مراجعه کند و از بدبختی‌های زندگی‌اش حرف بزند. زیرا که نمی‌توان از افراد تا آخر عمرشان حمایت کرد. راهکار اصلی این است که باید توانمندی افراد در زمینه‌های متخلف و استعدادهای آنها را پیدا کنیم و آنها را به سمت تلاش و رشد استعداد‌هایشان هدایت کنیم.
اگر قرار باشه نگاه حمایتی به افراد داشته باشید او را به هیچ جا نمی‌رسانیم. زیرا که یکی از خصوصیت ما انسان‌ها این است که همیشه از داشته‌ها احساس نارضایتی کنیم و اگر ما نقاط مثبت افراد در زندگی را پیدا کنیم و آنها را به اشخاص نشان دهیم می‌توانیم دیدگاه آنها به زندگی را تغییر دهیم. اگر کمک کنیم که نقاط مثبتش را رشد دهد آنوقت افراد را توانمند کرده‌ایم.
فردا: راجع به نرم افزاری که اطلاعات زنان سرپرست خانواده را در آن ثبت کرده‌اید کمی توضیح دهید.
نرم افزاری که ما با آن کار می‌کنیم باعث شده تا بتوانیم توسط آن به آسانی به اطلاعات افراد دسترسی پیدا کنیم و از آنها شناخت کاملی داشته باشیم. هر کدام از این زنان سرپرست خانوار که در اینجا پرونده‌ای تشکیل داده‌اند و به اینجا مراجعه می‌کنند. از همان ابتدا مددکاران ما کد ملی او را می‌پرسند و در سیستم ثبت می‌کنند. این کار باعث می‌شود که تمام اطلاعات شخص اعم از زندگی شخصی و وضعیت تحصیلی فرزندانش تا خدماتی که تا آن لحظه دریافت کرده است داخل سیستم نمایش داده می‌شود.
ارتباط بسیار خوب میان مددکاران و زنان سرپرست خانوار
برای مثال هر وقت یکی از کارکنان ستاد از پشت سیستم می‌پرسد: «حال سهیلا چطور است؟ درس ریاضی را که در آن ضعیف بود، بهتر شده؟» این باعث می‌شود که اعتماد دو طرفه بین افراد شکل بگیرد. همچنین اگر شخص مراجعه کننده درخواست وام کند، در سیستم مشخص می‌شود که این فرد چند بار و چه زمانی وام گرفته است؟ برای همین از او سوال می‌شود: «وام را چه کرده‌ای؟ وام مجدد را برای چه می‌خواهی؟»
این نرم افزار باعث می‌شود که ارتباط خیلی خوب بین مددکار و فرد مراجعه کننده شکل بگیرد و مسیر به طور خیلی خوبی پیش برود.
از طرفی باید بگویم که در این نرم افزار برای هر شخص یک پرونده الکترونیکی داریم. از کد ملی او گرفته تا آدرس منزلش. بر اساس آدرس ثبت شده در سیستم به راحتی می‌توانیم فراوانی این افراد را تشخیص دهیم.
همچنین اگر بخواهیم به افراد خدماتی را ارائه کنیم و آنها به ستاد نیایند بعد از یک مدتی در سیستم و در پرونده‌شان ممانعت از دریافت ثبت می‌شود. و اگر چند دفعه به آنها اطلاع بدهیم که بیایند و خبری از آنها نشود بررسی می‌کنیم که یا وضعیت زندگی‌اش بهتر شده و دیگر نمی‌آید یا وضعیتش وخیم شده و خبری از او نیست! که اگر شرایطش بهبود پیدا کرده باشد از سیستم خارجش می‌کنیم.
فردا: چند زن سرپرست خانوار تحت پوشش ستاد توانمندسازی قرار گرفته است؟
در حال حاضر ۱۶ هزار خانواده در سیستم ثبت نام کرده‌اند که در مجموع ۲۶ هزار فرزند دارند. تمام اطلاعات از جمله میزان تحصیلات، بیمه و… در سیستم ثبت شده است. البته این را بگویم که هدف ما این نبود که همه افراد را تحت پوشش بگیریم ما می‌خواستیم بگوییم که آدم‌ها در یک فرایندی توانمند سازی قرار بگیرند و توانمند شوند. از نظر ما اگر ده نفر توانمند شوند بهتر از آن است که از صد نفر حمایت کنیم و بعد از چند سال همچنان آنها نیازمند باقی بمانند.
به دلیل اینکه ارگان‌های دیگری وظیفه حمایت از اقشار نیازمند جامعه را دارند، ما کسانی که تحت پوشش یک سازمان حمایتی باشد و به اینجا مراجعه کند را نمی‌پذیریم. مگر آنکه با نامه‌ای از سوی آن سازمان به ما مراجعه کند.
فردا: راجع به نذر فرهنگی در ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توضیح دهید.
یک بخش از خدمات ما بخشی به نام نذر فرهنگی است که در آن افراد خدماتی را که می‌توانند ارائه دهند را نذر می‌کنند و در اختیار زنان سرپرست خانوار قرار می‌دهند. در نذر فرهنگی، خدمات و تخصص نذر می‌شود. در حال حاضر پزشکان، معلمان و حقوق دانان زیادی وقت و تخصصشان را نذر کرده و در سایت ما ثبت نام کرده‌اند.
از طرفی زنان سرپرست خانوار بر اساس نیازهای خود و فرزندانشان از این خدمات استفاده می‌کنند. مثلا فرزند یکی از این زنان اگر درسش ضعیف باشد توسط معلمی که نذر تخصص کرده است آموزش می‌بیند. یا یک دندان پزشکی که فرزندان این زنان سرپرست خانوار را معاینه کرد و ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر از آنها که دندان‌های خرابی داشتند با کمک نذر فرهنگی درمان شدند.
زن مطلقه و ناامیدی که کارآفرین شده است
فردا: ماجرای یکی از زنان سرپرست خانوار که به ستاد شما مراجعه کرده و توانمند شده است را برایمان تعریف کنید.
داستان یکی از زنان سرپرست خانوار که برای توانمندسازی به ستاد ما مراجعه کرده است جالب است. ایشان یک آدم ثروتمندی بوده که بعد از خیانت همسرش از او جدا می‌شود. بعد از اینکه این فرد تنها می‌شود و درست زمانی که از سوی اطرافیان ترد می‌شود و زمین می‌خورد، ستاد را پیدا می‌کند.
ایشان را برای آموزش کار به کوثر فرستادیم تا در کنار سایر زنان سرپرست خانوار کار را یاد بگیرد. حالا ایشان خودش کار را به صورت حرفه‌ای یاد گرفته و کارآفرینی کرده و چند نفر از زنان سرپرست خانوار را سر کار برده است.
وقتی زندگی این شخص بررسی شود می‌بینید که کاری از لحاظ مالی برای ایشان انجام نشده است اما دقیقا همان موقعی که زمین خورد، توسط ستاد توانمندسازی بانوان مشاوره شد و با شناخت توانایی‌های خود، امروز کارآفرین شده است.
امروز این خانم که خودش یک سرپرست خانوار است، کارفرما شده و چند نفر از زنان سرپرست خانوار را مشغول به کار کرده است و از این راه هزینه زندگیشان تامین می‌شود.
حالا شما فرض کنید به جای توانمند کردن زنان برای آنها پول واریز می‌کردیم و کرایه خانه و پول خورد و خوراکشان را نیز تامین می‌کردیم. آن وقت استعدادهای این زنان را روز به روز سرکوب می‌کردیم. اما ستاد توانمندسازی بانوان، فضایی را به وجود آورده است که علاوه بر تقویت استعداد زنان سرپرست خانوار و تکیه کردن این افراد بر توانایی‌های خودشان، تولید ملی را نیز تقویت کرده است.
فردا: نظر شما راجع به فعالیت خیریه‌ها و کمک‌های مالی آنها به زنان سرپرست خانوار چیست؟
یکی از آسیب‌های جدی خیریه‌هایی هستند که کمک مالی می‌کنند. این خیریه‌ها در یک سیستم واحد قرار ندارند و هر کدام برای خودشان کار می‌کنند. برخی از افراد نیازمند از چند خیریه و همزمان کمک مالی دریافت می‌کند و زمانی که نیاز‌هایش با این حمایت‌های مالی برطرف می‌شود هیچ تلاشی برای بهبود وضعیتش نمی‌کند.
جزیره‌ای کار کردن نهاد‌ها باعث حرکت رو به عقب می‌شود
فردا: در این سال‌ها چه سازمان‌هایی با شما همراه شدند و چه سازمان‌هایی بی‌اعتنا بودند؟
شهرداری تهران در تمام این سال‌ها از ستاد توانمندسازی بانوان حمایت کرده است. و به حدی از کار رسیده‌ایم که با مسئولان چند استان جلسه گذاشتیم و توضیح دادیم که چگونه می‌توانند استانشان را یکپارچه کنید. همچنین به درخواست وزارت کشور ما این آموزش را به کل استان‌ها دادیم. یک استانی مانند استان خراسان جنوبی یا اصفهان پیگیری کرد و فعالیتش را در این زمینه آغاز کرد. اما بسیاری از استان‌ها پیگیری نکردند و تمایلی به اجرا کردن این برنامه نشان ندادند.
جزیره‌ای کار کردن و به اصطلاح عدم هماهنگی بین نهاد‌ها باعث حرکت رو به عقب می‌شود. و تا زمانی که همه نهادهای مسئول یک سیستم جامع و مشترک نداشته باشند نمی‌توان کار را به درستی برنامه ریزی و مدیریت کرد. زیرا که هر ارگانی یکسری کار انجام می‌دهد و متاسفانه اکثرشان سیستمی ندارند که از صفر تا صد کار در درونشان باشد. یا اکثر کار‌ها، کارهایی حمایتی است و فرآیندی برای توانمند کردن افراد ندارد.
از تجربه‌ای که در این سال‌ها به دست آورده‌ایم و برای به دست آوردن آن هزینه کرده‌ایم، می‌توانند استفاده کنند. حتی ستاد توانمندسازی بانوان با بهزیستی، کمیته امام خمینی و وزارت بهداشت جلسه گذاشته است.
زنان سرپرست خانوار که تولیداتی در حد یک برند دارند
فردا: راجع به نمایشگاه و اینکه چه کسانی می‌توانند در این نمایشگاه غرفه داشته باشند بگویید. چه راهکاری برای فروش محصولات کوثر‌ها و دیده شدن آنها در نظر گرفته‌اید.
در نمایشگاهی که زنان سرپرست خانوار تولیدات خودشان را برای فروش می‌آورند اگر در تولیداتشان در حد یک برند باشد اجازه ورود به آنجا را دارند.
در این نمایشگاه نزدیک به ۸۰ برند فعالیت می‌کنند و کوثرهای ستاد توانمندسازی بانوان به حدی رشد کرده‌اند که با برندهای مطرح رقابت می‌کند و حتی به جرات می‌توانم بگویم که برندهای کوثر ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار از برندهای معروف سبقت گرفته است.
محیطی امن در مراکز مهارت آموزی کوثر
علاوه بر نمایشگاه سایتی با نام
«زنان و تولید ملی» راه اندازی شده است که در آن تولیدات کوثر‌ها به صورت مجازی به فروش می‌رسد.
جالب است که بدانید اجناس تولیدی کوثر‌ها از صفر تا صدشان ایرانی است. نه پارچه و نه هیچ مواد اولیه آنها وارداتی نیست. خوشبختانه باید بگویم که حدود صد کوثر داریم که تولیدات با کیفیتی دارند.
یکی دیگر از ویژگی این کوثر‌ها که برای زنان سرپرست خانوار بسیار مهم است، محیط امنی است که برای آنها ایجاد کرده‌ایم. زیرا که همه کارکنان کوثر‌ها خانم هستند و ما هم بر فعالیت کوثر‌ها نظارت داریم. متاسفانه به گفته این زنان سرپرست خانوار تا قبل از آشنا شدن با کوثر نگاه بدی در جامعه به این افراد در محیط کار است و امنیت برایشان بسیار با اهمیت است.
